सुवार्ता

 cee@efvme. øeâeefvmeme keâesefjÙee
 
 leueemejer efceMeve – MeleeyoerÛÙee Gbyej"ŸeeJej
 (1923-2023)
 
 400 Je<eeËhetJeea peheeveÛÙee jeveeJeveeble efnb[le nesles Skeâ yeÇoj. lÙeebÛÙee keâcejsuee neslee Skeâ oesj. lÙee oesjeÛee Skeâ MeW[e Skeâe yeepetuee heeÙeeueiele mees[uesuee. lÙee oesjeuee leerve iee"er. keâcejspeJeUÛÙee oesjeuee jesPejer De[keâJeuesueer. les nesles Skeâ øeâeefvmemkeâve yeÇoj. keâeÙe nesles lÙee yeÇojebÛes veeJe? lÙeebÛes veeJe nesles yeÇ. ieesvmeeuees ieeefme&Ùee. DeepeÛes meble ieesvmeeuees ieeefme&Ùee.
 lÙeeÛe yeÇojebÛee efkeâòee meceesj "sJetve MebYej Je<eeËhetJeea leMeeÛe Leešele keâener yeÇome& leueemejerueieleÛÙee jevee-Jeveele, [eWiej-oNÙeeble efnb[le nesles. lÙeebÛÙee keâcejsuee nesleer efJeefMe° JeUCeeÛeer Skeâ oesjer. heeÙeeueiele ueeWyekeâUle jeefnuesuÙee oesjeruee yeebOeuesuÙee leerve iee"er. lÙee oesjeruee kebâyejspeJeU De[keâJeuesueer Yeueercees"er jesPejer. lessner nesles øeâeefvmemkeâve yeÇome&. kegâ"s nesles lÙeebÛes DeeßeÙemLeeve? les nesles cegbyeF&ueieleÛÙee ceeTbš heesF&mej ÙesLes.
 DeeleeÛe kegâ"s 1901 Ùee Je<eea lÙeebÛee ne mebIe yeesjerJeueerÛÙee [eWiejerJej pevceeuee Deeuee neslee. lÙee Jeefj‰ebkeâ[tve DeeosMe IesTve lÙeebveer efYeuee[peJeUerue Pejesueer efceMeve ceeies&, leueemejer ÙesLeerue oesouehee[e ÙesLes heeTue šekeâues. lesLes vee lÙeebvee Iej, vee oej. Skeâe peebYeUeÛÙee Pee[eKeeueer "eskeâues lÙeebveer Deeheues yemleeve. lÙeebÛee meeOesheCee heentve hee[ŸeebJejÛes ueeskeâ ‘yeÇoj’, ‘yeÇoj’ DeMeer nekeâ ceejle lÙeebÛÙeekeâ[s ÙesT ueeieues.
 lÙee yeÇojebÛee Leeš-ceeš neslee DeieoerÛe DeeieUe-JesieUe. Deieesoj ÙesTve iesuesuÙee peceerveoejebmeejKee lees veJnlee. ns ‘yeÇoj’ keâpee&T hewmes osle veJnles. lÙeebÛÙee ceeuekeâerÛÙee peceervepegceuÙeele keâece keâjCÙeemee"er less Meslecepegjebvee yeesueeJele veJnles. cee$e, pej kegâCeeuee meehe ÛeeJeuee lej les Deew<eOe osle. peJeU Demeuesuee efJeefMe° oie[ mehe&obMe kesâuesuÙee peKecesJej "sJetve lÙee oie[eÉejs efJe<e Mees<etve Iesleues peeF&. ieeJeele kegâCeeuee leehe Deeuee, ieeJeele ceuesefjÙee Peeuee, keâer les OeeJele peele. efoJemee Ûeej-heeÛe heesjebvee peJeU yeesueeJetve lÙeebvee efMe#eCe osle. je$eerÛÙee JesUsuee peeotÛes keâener ØeÙeesie keâ¤ve LekeâuÙeeYeeieuÙee ßecepeerJeer ueeskeâebvee oesve Ieškeâe efJejbiegUe osle. lÙeebÛÙee neleeble neslee Skeâ efoJee. lees neslee ‘peeotÛee efoJee’. lÙee efoJÙeeÛÙee ØekeâeMeele peceuesuÙee ueeskeâebvee les mJeieeaÙe ØekeâeMeeÛeer mee#e osle. efoJemeYej leueemejer, ieebieCeieeJe, OeeceCeieeJe Deeefo ieeJeebvee Yesšer osle Je mebOÙeekeâeUer Jemleeruee DeeheuÙee lebyetkeâ[s hejle Ùesle. Iejer hejleuÙeeJej DeeheuÙee meeÙebkeâeUÛÙee ØeeLe&vesle les ceive nesle… DeMeer Peeueer DeeheuÙee leueemejer efceMeveÛeer mLeehevee. lesLes meg®Jeeleeruee veeceesuuesKe keâjCÙeepeesies keâesCeer Oece&ieg¤ veJnles.
 lesJneÛeer leueemejer nesleer efveefye[, ieo& DebOekeâejele. DebOeej efoJÙeeÛee, DebOeej heeCÙeeÛee, DebOeej DeVe-OeevÙeeÛee, DebOeej keâhe[Ÿee-ueòÙeeÛee. DebOekeâej efMe#eCeeÛee. leueemejer hebÛe›eâesMeer lÙee efveefye[ DebOeejeKeeueer Peekeâuesueer nesleer. DeOetveceOetve lesLes ceuesefjÙeeÛeer meeLe ÙeeÙeÛeer. lejermegæe ueeskeâ hee[ŸeebJejÛe jeneÙeÛes. keâejCe lÙeebvee lemes keâeÙece mJe¤heer ieeJe veJnles, heeCeJe"ener veJnlee. oJeeKeeveener veJnlee. lesJne leueemejer leeuegkeâe pejer "eCes efpeu¢eele cees[le Demeuee lejer efpeu¢eeleerue MeemekeâerÙe Ùeb$eCesÛes ue#e DemeeÙeÛes "eCÙeeÛÙee efJekeâefmele Yeeieekeâ[s. leueemejerÛÙee DeefJekeâefmele pebieue«emle Yeeieekeâ[s lesJe{s ue#e veJnles. lÙee leeuegkeäÙeeuee peCet meehelveYeeJeeÛeer JeeieCetkeâ efoueer peele nesleer.
 pegvÙee oceCe Oece&Øeebleeheemetve otjJej DemeuÙeecegUs Oeeefce&keâ Ùeb$eCeeosKeerue lÙeeÛÙeekeâ[s ue#e osT Mekeâle veJnleer. cegbyeF& mejOece&ØeebleeÛeer mLeehevee leesJej JneÙeÛeer nesleer. DeMee heefjefmLeleerle yeesefjJeueer ÙesLeerue yeÇojebveer leueemejer efceMeveÛee heeÙee Ieeleuee; heCe Fceejle keâener yeebOeueer veener. efyeÙeeCes hesjues; heCe keâeheCeer keâener kesâueer veener. keâeheCeer keâjCÙeemee"er lÙeebveer DeeheuÙee neleebleues efJeUs F.me. 1926 meeueer pespJeerš HeâeojebÛÙee neleer megheto& kesâues. Deecner Deenesle ceeleerle o[uesues heeÙeeÛes oie[; legcner yeebOee Fceejle ¢ee heeÙeeYejCeerJej … Demes keâeneryeener les lÙeebvee KegCeeJele nesles. ‘%eeveosJess jefÛeÙesuee heeÙee, legkeâe Peeueemeer keâUme’ DeMee keâenerMee DeeefJeYee&Jeele…
 yeÇojebÛee keâeU ueesšuee, lees neslee ÙesLeerue ‘pegvee keâjej’
 HeâeojebÛee keâeU Deeuee, lees Peeuee ÙesLeerue ‘veJee keâjej’
 leueemejer hebÛe›eâesMeerle Deeuesues yeÇoj ns keâener Oece&ieg¤ veJnles. les ueeskeâebvee yeeefhlemcee osT Mekeâle nesles. ueeskeâebÛÙee yeeefhlemcÙeeveblej ßeæeJebleebvee efcemmee osCÙeemee"er lÙeebvee HeâeojebÛÙee IejebÛes Gbyej"s efPepeJeeJes ueeiele. Heâe. ke@âefpešve HeâveeË[erme ns DeOetveceOetve ieebieCeieeJeuee ÙesTve peele DeeefCe Heâe. keâyeÇe@ue ns leueemejer ÙesLes DeOetveceOetve Jemleeruee Ùesle. lÙeebÛÙee ceeOÙeceebletve ueeskeâebvee DeeOÙeeeflcekeâ Deenej Je cespeJeeveer efceUs. Gheueeš ÙesLes yeÇ. heemkeâue HeâveeË[erme ns veeJe yejsÛe ueeskeâefØeÙe Peeues nesles.
 24 HesâyeÇg. 1923 jespeer øeâeefvmemkeâve yeÇojebveer leueemejer efceMeveÛee heeÙee Ieeleuee DeeefCe efceMevekeâeÙe& meg¤ Peeues. 1926 meeueer pespJeerš Heâeome& efleLes Deeues. F.me. 1930meeueer cegbyeF& mejOece&ØeebleeÛes veJeefveJee&efÛele DeeÛe&efyeMehe ef[efuecee ¢eebveer efceMeveÛeer Oegje DeeheuÙee KeebÅeebJej Iesleueer lesJneheemetve Deveskeâ ÙesMetmebIeerÙe Oece&ieg¤ lesLes Deeues. pespJeerš HeâeojebÛes ‘Deesheefvebie ye@šdmeceve’ nesles, Heâe. pee@ve keâemeemeeÙeme. leodveblej lÙeebÛÙee pees[eruee Deeues Heâe. jsceb[ vÙegefyeDeesuee. Heâe. mš@veer efcejeb[e, Heâe. jsefpe IeesvmeeueefJeme, Heâe. DeeJesefuevees jscesef[Ùeme Je yeÇoj me@ce ye@efhšmše ¢eebveer lej mJele:uee Denesje$e Peesketâve efoues. lÙeeÛeyejesyej cegbyeF&-JemeF& ÙesLeerue Oece&ØeebleerÙe Oece&ieg¤, meble øeâeefvmeme ef[ mesume Je [e@ve yee@mkeâes ¢ee mebIeebÛes ›elemLe Oece&ieg¤, efJeefJeOe mebIeebÛÙee Oece&Yeefieveer FlÙeeoer efceMevejer ceb[Uer Deepe ØeehebefÛekeâebvee meesyeleeruee IesTve leueemejer efceMeveÛes keâeÙe& ØeYeeJeerheCes heg{s jsšle Deensle.
 ÙesMet mebIeerÙe Heâeojebveer FLes F.me. 1950 ¢ee Je<eea ØeeLeefcekeâ MeeUe meg¤ kesâuÙee. F.me. 1984ceOÙes heefnueer ceeOÙeefcekeâ MeeUe meg¤ kesâueer leer Gheueeš ¢ee ieeJeer. Deepe MeeUebÛeer Skeâ ceeefuekeâeÛe leÙeej Peeueer Deens. ÛeÛe&Ûes Mew#eefCekeâ keâeÙe& JeeKeeCeCÙeepeesies lej DeensÛe; lÙeebÛeer leejerHeâ meJe&$e kesâueer peeles. lÙeeÛee keâUmeÛe veener keâe iee"uee ieebieCeieeJe Je Pejer ÙesLeerue GÛÛe efMe#eCemebmLeebveer?
 iesuÙee MebYej Je<eeËle ¢ee efceMeveceOÙes DeveskeâefJeOe keâeÙe& Peeueer Deensle. lÙeebÛÙeele DeeOÙeeeflcekeâ, DeejesiÙeoeÙeer, Mew#eefCekeâ, meeceeefpekeâ, keâewšgbefyekeâ, DeeefLe&keâ, meebmke=âeflekeâ keâeÙeeËvee ØeeOeevÙe osCÙeele Deeues Deens. ØeYet ÙesMetÛÙee ÙesCÙeeDeieesoj pee@ve o ye@efhšmš ne De«eotle Deeuee. leueemejeruee pespJeerš Heâeome& ÙesCÙeeÛÙee Deieesoj yeÇojebÛÙee ¤heeves ‘De«eotle’ Deeues. lÙeeveblej Heâeoj Deeues. ‘megOeejkeâeÛes jkeäle he[s, lesJne megOeejCee Ie[s’ Demes cnCeleele, les keâeÙe iewj Deens Lees[sÛe?
 ¢ee HeâeojebÛÙee KeebÅeeuee Keeboe efYe[Jetve ›elemLe efmemšme&osKeerue ¢ee Yeeieeble peerJe Deesletve keâeÙe& keâjerle Deensle. F.me. 1950ceOÙes ÙesMet mebIeerÙe Heâeojebveer keâveesefMeÙeve efmemšjebvee leueemejer ÙesLes yeesueeJeues Je lÙeebÛÙee ke@âcheceOÙesÛe lÙeebvee mLeeve efoues. lesLes lÙeebveer Skeâ keâe@vJnWš GYeejues Je oJeeKeevee meg¤ kesâuee. JewÅekeâerÙe mesJesyejesyej lÙeebveer Oece&efMe#eCe osCÙeeme ØeejbYe kesâuee. F.me. 1970 ¢ee Je<eea keâveesefMeÙeve efmemšjebveer Je[esueer ÙesLes kegâ‰jesiÙeebmee"er oJeeKeevee Je leyyeue meòej KeešebÛes FefmheleU meg¤ kesâues. efmemšme& keâOeer heeÙeer peele lej keâOeer yewueiee[erves DeepeeNÙeebÛÙee Peeshe[erheÙeËle jesiÙeebÛÙee MeesOeeLe& efnb[le. efHeâjle. lesLes DeeefoJeemeer heefjJeejebÛÙee efJekeâemeemee"er lÙeebveer ‘ceefnuee ceb[Us’ mLeeheve kesâueer, ‘yeÛele Ùeespevee’ner jeyeefJeuÙee.
 DeejesiÙeeÛÙee Je %eeveoeveeÛÙee keâeÙeeËle Deveskeâ mebIeebÛÙee Oece&Yeefieveer menYeeie IesCÙeemee"er Ùesle jeefnuÙee. Deepe efleLes keâveesmee efmemšme&, ›egâmekeâvÙee THe&â [e@šme& Dee@Heâ o ›eâe@me efmemšme&, Heâeeflecee efmemšme&, Jesõgvee efmemšme&, nesueer ›eâe@me efmemšme&, øeâeefvmemkeâve ne@efmhešueme&, ceefjÙesÛÙee ùoÙeeÛÙee keâvÙee, nsuheme& Dee@Heâ cesjer, Øesef<eleebÛeer jeCeer, ØesPeWšsMeve efmemšme&, meWš ceeke&âÛÙee meWš peesmesHeâ efmemšme&, keâecexueeF&š efmemšme& DeMee veJeveJÙee mebmLee DeeuÙee Deensle. DeeefoJeemeer ceefnueebyejesyej lÙee Peesketâve keâeÙe& keâjerle Deensle. lemesÛe DeeefoJeemeer cegueeRmee"er Jemeefleie=ns ÛeeueJele Deensle.
 lÙeebÛÙee keâeÙee&Ûes peeUs Deepe leueemejer, Gheueeš, JejKeb[e, yenejs, ieebieCeieeJe, DeeMeeie[, [neCet, ceveesj ¢ee Yeeieeble efJeKegjues Deens. Heâeome&, yeÇome& DeeefCe efmemšme& ¢eebveer efleLes Ieece ieeUuee. Deßet {eUues. lÙeebÛÙee Ieeceebveer Je DeemeJeebveer ner Yetceer heeJeve Peeueer Deens. FLes Deeuesues efceMevejer Jesoveebveer efheUtve efveIeeues. lÙeebÛÙee DeemeJeebveer ner Yetceer heefJe$e Peeueer Deens. hegueefkeâle Peeueer Deens. Demes ns efceMeve Deepe MeleeyoerÛÙee Gbyej"ŸeeJej GYes Deens.