सुवार्ता

 (pevceMeleeyoer Je<e& : 23/04/1924 – 23/04/2024)
 µ23 SefØeue 1924 jespeer Gòeve-YeeFËoj ÙesLeerue keâjF&hee[e ¢ee ieeJeele Heâe. Yeb[ejer ¢eebÛee pevce Peeuee.
 µ DeeF&-Je[erue DeB[^Ÿet Je DeeF& pee@vee ¢eebÛÙee heesšer lÙeebÛee pevce Peeuee. lÙeebÛes cetUÛes Dee[veeJe keâesUer; hejbleg les ‘Yeb[ejer’ ¢ee Dee[veeJeevesÛe megheefjefÛele Peeues. JÙeJemeeÙeeves les ceemesceejer keâjCeejs. mebhetCe& kegâšgbye DeefleMeÙe Oeeefce&keâ. Iejele vesnceer jesPejer, yeeÙeyeue JeeÛeve, ¢eebÛeeÛe heie[e lÙeebÛÙee DeeOÙeeeflcekeâ peerJeveeJej neslee.
 µ Gòeve ÙesLeerue efpeune ueeskeâue yees[e&ÛÙee MeeUsle ØeeLeefcekeâ efMe#eCe PeeuÙeeveblej ceeOÙeefcekeâ efMe#eCe hetCe& keâjCÙeemee"er JemeF&le Lee@ceme yeeefhlemše neÙemketâue, heehe[er ÙesLes lÙeebveer ØeJesMe Iesleuee. JemeF&le efMe#eCe hetCe& keâjCÙeemee"er lÙeebveer jcesoer ÙesLeerue Heâeoj efHeâefuehe ef[kegâvne ¢eebÛÙee Iejer jentve 1943 meeueer ce@efš^keâÛeer hejer#ee hetCe& kesâueer.
 µ ce@efš^keâÛÙee hejer#esveblej lÙeebveer hejsue mesefcevejerceOÙes ØeJesMe Iesleuee. Oece&ieg¤Ûee DeYÙeeme meg¤ Demeleevee lÙeebvee ‘efjpevmeer’mee"er veboeKeeue (1947-1948) Je meeb[esj (1948-1949) ¢ee oesve he@efjMeceOÙes keâeÙee&vegYeJe keâjCÙeeÛeer mebOeer efceUeueer. 5 ef[meWyej 1953 jespeer JeebõŸeeÛÙee ceeTbš cesjer ye@efmeefuekeâeceOÙes ef¡e. keâeef[&veue Jn@uesefjÙeve «esMeme ¢eebÛÙee nmles lÙeebvee ieg®oer#ee osCÙeele Deeueer.
 µ 1 petve 1954 meeueer lÙeebÛeer heefnueer vesceCetkeâ nesueer efmheefjš ÛeÛe&, veboeKeeue ÙesLes meeneÙÙekeâ Oece&ieg¤ cnCetve Peeueer. lÙeebvee efMe#eCe #es$eeceOÙes Kethe DeeJe[ nesleer, cnCetve meble peesmesHeâ ceje"er MeeUsle lÙeebveer mJele: efMekeâJeCÙeeme meg®Jeele kesâueer. MeeUsuee hejJeeveieer efceUefJeCÙeemee"er lÙeebÛee Kešešeshe meg¤ neslee. lÙeebveer "eCes ÙesLeerue ‘meWš pee@ve ye@efhšmš neÙemketâue Je ÛeÛe&’ceOÙes keâeÙe& keâjCeejs cetUÛes veboeKeeueÛes Heâe. øeBâkeâ ueesyees ¢eebbÛÙee menkeâeÙee&ves 1958 ceOÙes neÙemketâueÛeer ceevÙelee efceUJeueer. lÙeeÛe Je<eea lÙeebÛeer yeoueer meWš DeBLeveer ÛeÛe&, Jeekeâesuee, cegbyeF& ÙesLes Peeueer.
 µ JemeF&, Jeekeâesuee, cegbyeF& ÙesLes JeemleJÙe Demeleevee Heâeojebveer yeer.S., yeer.S[., Sce.S. DeMee GÛÛe efMe#eCeeÛÙee heoJÙee mebheeove kesâuÙee.
 µ 1962 meeueer lÙeebÛeer eflemejer yeoueer meeb[esj ¢ee he@jerMeceOÙes Peeueer. lÙeeÛe Je<eea meWš Lee@ceme neÙemketâueÛeer heefnueer ye@Ûe ce@efš^keâ hejer#esuee meeceesjer iesueer. leerve Je<eeËÛÙee keâeueeJeOeerle lÙeebveer MeeUsÛeer DehetCe& jeefnuesueer Fceejle hetCe&lJeeme vesueer.
 µ petve 1965 meeueer hegvne Skeâoe lÙeebÛeer yeoueer veboeKeeue ÛeÛe&ÛÙee MeeUsle ØeeÛeeÙe& cnCetve keâjCÙeele Deeueer. Heâeojebvee 1965 les 1974 Demee veT Je<eeËÛee keâeueKeb[ ueeYeuee. efMe#eCeeÛÙee yeeyeleerle ne veboeKeeue Oece&«eecemLeebmee"er ‘megJeCe&keâeU’ neslee. lÙeebÛÙeeÛe keâeUele ÛeÛe&Ûee ÛelegLe& Meleeyoer (1573-1973) meesnUe meepeje Peeuee. 1974 meeueer lÙeebveer veboeKeeue ÙesLes "eCes efpeune ceeOÙeefcekeâ efMe#ekeâebÛes 43 Jes DeefOeJesMeve YejefJeues.
 µ 1974 heemetve lÙeebÛeer yeoueer hegvne meeb[esj ÙesLes meble Lee@ceme neÙemketâueÛes ØeeÛeeÙe& cnCetve Peeueer. 1978 meeueer lÙeebÛÙee Oece&ieg®heoeÛee jewhÙe ceneslmeJe meeb[esjkeâjebveer DeeefCe ceepeer efJeÅeeLÙeeËveer Ie[Jetve DeeCeuee. lÙeebvee efceUeuesueer hewMeeÛeer Lewueer Je keâheeš lÙeebveer keâeef[&veue «esefMeÙeme ne@efmhešueuee oeve cnCetve efoueer. keâeef[&veue «esefMeÙeme ne@efmhešue GYeejCeer Je ieesefKeJejs ÙesLes Je=æeßece GYeejCeer ¢eebceOÙes lÙeebÛee ceesueeÛee Jeeše Deens.
 µ YeeFËoj ÛeÛe&ceOÙes keâeÙe&jle Demeleevee 3 mehšWyej 1995 jespeer lÙeebvee osJee%ee Peeueer.
 
 ef¡emleJeemeer Heâe. yeve&[ Yeb[ejer ¢eebÛÙee mce=leeRÛee GpeeUe
 1. lÙeeieceÙe veceü mesJesÛee efnje
 ‘ueneveheCe osiee osJee ~ cegbieer meeKejsÛee jJee ~
 cenehegjs Je=#e peeleer ~ efleLes ueJneUs efškeâleer ~~’
 ‘‘ceuee keâenerÛe vekeâes, heCe leguee ÅeeÙeÛes Demesue lej ceuee ueerveheCee os!’’ ner meble legkeâejece ¢eebveer osJeekeâ[s kesâuesueer ceeieCeer nesleer. nsÛe Kejs cees"sheCeeÛes ue#eCe Deens. ØeYet ef¡emleeves cees"sheCeeÛÙee keâuhevee Deecetuee«e yeoueuÙee, ‘‘legceÛÙeehewkeâer pÙeeuee veslee JneÙeÛes Deens lÙeeves ØeLece mesJekeâ Peeues heeefnpes.’’ cnCetveÛe mJele:ÛÙee peerJeveeÛes met$e meebieleevee ØeYet ÙesMet cnCeeues, ‘‘legcner peieele jene, heCe peieeÛes nesT vekeâe.’’ ef¡e. Heâe. yeve&[ Yeb[ejer ns KeNÙee DeLee&ves ¢ee peieeÛes veJnles. mesJee nsÛe lÙeebÛes yeÇero nesles. mesJesleÛe lÙeebveer Deevebo ceeveuee. veceü mesJesÛee ne efnje 3 mehšWyej 1995 jespeer ef¡emleceÙe Devebleele efJeueerve Peeuee.
 meeneÙÙekeâ Oece&ieg¤, efØeefvmeheue Je ØecegKe Oece&ieg¤ ¢ee Yetefcekeâebletve jsJn. Heâe. yeve&[ Yeb[ejer ¢eebÛee SketâCe 41 Je<eeËÛee keâeÙe&keâeU cegbyeF&leerue Jeekeâesuee, kegâueeyee, kegâuee& Je YeeFËoj DeeefCe JemeF&leerue veboeKeeue Je meeb[esj ¢ee Oece&«eeceeleÛe Deeueštve-heeueštve mebheVe Peeuee. mebhetCe& JemeF&uee les Heâe. Yeb[ejer ¢ee veeJeevesÛe %eele Deensle. lÙeebÛeer peerJeveieeLee cnCepes efMemleyeælee Je meeOesheCee ¢eebÛee Skeâ ceewuÙeJeeve DelÙegÛÛe DeeoMe&! leeefòJekeâ Je meeefòJekeâ Gefö°ebveer Peheešuesues les Skeâ Ûeeueles efHeâjles cebefojÛe nesles.
 Heâe. yeve&[ Yeb[ejer ¢eebveer meble Lee@ceme neÙemketâue, osJeleueeJe-meeb[esj DeeefCe meble peesmesHeâ neÙemketâue, veboeKeeue ¢ee MeeUeble ØeeÛeeÙe& cnCetve yejerÛe Je<ex keâeÙe&Yeej meebYeeUuee. DevegYeJeer, pÙes‰ DeeefCe ÙeMemJeer ØeeÛeeÙe& DemetveosKeerue lÙeebvee ØeefmeæerÛes Deekeâ<e&Ce veJnles. lÙeebÛeer ØeeÛeeÙe&heoeÛeer keâejkeâero& keâceeueerÛeer ÙeMemJeer "jueer. mšeHeâuee efJeÕeemeele IesTve keâece keâjCeej, DeMeer lÙeebÛeer Yetefcekeâe DemeuÙeecegUs efMe#ekeâebÛee lÙeebvee melele GlmHetâle& Øeeflemeeo efceUeuee.
 efJeÅeeLÙeeËÛeer pe[CeIe[Ce ns MeeUsÛes heefnues Gefö° Deens, DeMeer lÙeebÛeer OeejCee nesleer. cnCetveÛe les mJele: peerJe Deesletve efMekeâJeeÙeÛes. efJeÅeeLeea Ie[Jeleevee lÙeebveer efMe#ekeâner Ie[efJeues. ØeeÛeeÙe&, ØeMeemekeâ Je efMe#ekeâ keâmes DemeeJes, ns lÙeebveer mJele:ÛÙee GoenjCeeletve oeKeJetve efoues. ØeeÛeeÙe& cnCetve kesâuesuÙee keâeceeyeöue lÙeebvee JemeF&ÛÙee Mew#eefCekeâ Feflenemeele ceeveeÛeer peeiee efceUsue, ¢eele efleUcee$e Mebkeâe veener. ceàÙeele keâece heg<keâU Deens, heCe keâeceieej Lees[s Deensle, ner mecemÙee heentve ceemes hekeâ[Ceeje keâesUer meble heeršj ØeceeCes les ceeCemes (Deeheues efJeÅeeLeea) hekeâ[tve ØeYetÛÙee ceàÙeele keâece keâjeÙeuee mees[tve osle. lÙeebÛÙee keâejefkeâoeale keâener efyeMehe, Deveskeâ Heâeome&, efmemšme& Je yeÇome& nesTve lÙeebveer Deeheeheues peerJeve Oece&mesJee Je meceepekeâeÙee&uee Jeentve Iesleues.
 Heâeoj Yeb[ejer keâuee MeeKesÛes heoJeerOej Demetve lÙeebvee efJe%eeve MeeKesÛes meKeesue %eeve nesles. kesâJeU yeensjerue HesâjHeâškeäÙeeves efMe#ekeâ Jeiee&le keâeÙe efMekeâefJeleele, ¢eeÛeer les heejKe keâjerle DeeefCe lÙeevegmeej lÙeebÛÙee ÛegkeâebÛeer lÙeebvee mecepe osle. hejbleg les keâOeer jeieeJele vemele efkebâJee Deheceeve keâjerle vemele, lej GòecejerlÙee ceeie&oMe&ve keâjerle Demele. efMe#ekeâebvee ogKeefJeCÙeeSsJepeer lÙeebvee Ket<e keâjCÙeeÛes les ØeÙelve keâjerle. efMe#ekeâebÛÙee De[erDe[ÛeCeeRÛÙee JesUer lÙeebvee les meJeuelener osle Demele.
 HeâeojebÛee mheMe& peeotÛee neslee. lÙeebveer kesâJeU ngMeej cegueebÛesÛe keâewlegkeâ kesâues veener, lej DeYÙeemeele cebo DeeefCe yeb[Keesj efJeÅeeLÙeeËÛÙee hee"erJe¤ve nele efHeâjJetve lÙeebvee Deeheuesmes kesâues. DeMee efJeÅeeLÙeeËkeâ[s les peeleerves ue#e Ieeueerle. ØelÙeskeâ efJeÅeeLÙee&uee les peJeUtve DeesUKele Demele. lÙeebÛeer iejpe ue#eele IesTve lÙeebvee JesUerÛe ceole keâjerle. efJeÅeeLÙeeËÛee yeewefækeâ Je ceeveefmekeâ efJekeâeme meeOeleevee, lÙeebveer lÙeebÛÙee Meejerefjkeâ efJekeâemeekeâ[s ogue&#e kesâues veener. efveÙeefcele JÙeeÙeece lemesÛe uebie[er, ngletlet, keâyeñer, Kees-Kees, ueieesjer, Jne@ueeryee@ue FlÙeeoer efyeveKeÛee&Ûes cewoeveer KesU KesUeÙeuee ueeJeerle. keâOeer keâOeer les mJele:osKeerue lÙeebÛÙeele menYeeieer nesle. keâyeñer Je Jne@ueeryee@ue ¢ee DeeblejMeeuesÙe ›eâer[emheOexle Yeeie IesCÙeemee"er Heâeoj efMe#ekeâebvee DeeefCe efJeÅeeLÙeeËvee vesnceer Øeeslmeeefnle keâjerle.
 Heâeojebvee ceeÙeceje"erÛes efJeue#eCe Øesce! les ceje"er efJe<eÙeele Sce.S. heoJeer GòeerCe& PeeuesÛe; hejbleg DeeheuÙee efMe#ekeâebveener GÛÛeefMeef#ele nesCÙeeme Øeeslmeenve efoues. Heâeojebkeâ[s otj°erheCee neslee. DeeheuÙeeveblej MeeUsle Fb«epeer efMekeâefJeCÙeemee"er efMe#ekeâebÛeer iejpe DeesUKetve, efMe#ekeâebvee ØelÙe#e DeeheueeÛe Fb«epeerÛee hee" osTve efJeÅeeLÙeeËØeceeCes efMe#ekeâner Ie[efJeues. Fb«epeer ceePee efJe<eÙe vemeleevee lÙeebveerÛe ceuee lees efMekeâJeeÙeuee Øeeslmeeefnle kesâues. lÙeebÛÙeeÛe ØesjCesves efJeÅeeLÙeeËvee Fb«epeer ne efJe<eÙe ceer DeelceefJeÕeemeeves efMekeâJet Mekeâues.
 meeb[esj Je veboeKeeue ne JemeF&Ûee «eeceerCe Yeeie lÙeebÛeer keâce&Yetceer yeveueer. ¢ee ye[Ÿee Oece&«eeceebleerue Jeefj‰ebveer yeNÙeeÛe keâeceebÛes megkeâeCet oerIe&keâeU lÙeebÛÙee ceg"erle "sJeues nesles. Heâeoj Yeb[ejer ¢eebveer Skeâe kegâMeue peeotieejeØeceeCes DeeheuÙee ÚesšŸeeMee yešJÙeeletve YejeYej jbieeryesjbieer ¤ceeue keâe{ues. Skesâkeâe efJešsJej Deveskeâ efJeše jÛeuÙee. meeb[esj DeeefCe veboeKeeue Oece&«eeceeble GYÙee DemeuesuÙee keâener YeJÙe Jeemlet Heâeoj Yeb[ejer ¢eebÛÙee ceveiešeleerue DeodYegle MekeäleerÛeer yeesuekeâer GoenjCes Deensle. ØeeÛeeÙeeËÛes Dee@efHeâme cnCepes Skeâ efKe[keâer Demeuesueer De[ieUerÛeer ÚesšerMeer Keesueer DeeefCe lÙeeceOÙes Skeâ šsyeue-KegÛeea Je šsyeueeJej hegmlekeâebÛee ef{ieeje. veener He@âve, veener šŸegyeueeF&š… les ØeeÛeeÙeeËÛes Dee@efHeâme Demes JeešleÛe veJnles. veener lejer, Dee@efHeâmeceOÙes yemeeÙeuee lÙeebvee JesUÛe kegâ"s neslee?
 Heâe. Yeb[ejer meceesj Ùesleerue leer meJe& keâeces keâjeÙeÛes. iejpeJebleebÛÙee meeneÙÙeeuee peeÙeÛes, DeepeeNÙeebvee Iejer peeTve keâcÙegefveÙeve ÅeeÙeÛes, mekeâeUer keâe@vJnWšceOÙes heefJe$e efcemmee Dehe&Ce keâjeÙeÛes. lesLetveÛe heeÙeer MeeUsle peeÙeÛes, mJele:Ûes leeme IÙeeÙeÛes, efMeJeeÙe iewjnpej DemeuesuÙee efMe#ekeâebÛeer DevegheefmLeleer mJele:ÛÙee GheefmLeleerves Ye¤ve keâe{eÙeÛes. lemesÛe Heâeoj Dee@efHeâmeÛeer keâeces heeneÙeÛes. yeebOekeâeceekeâ[s ue#e hegjJeeÙeÛes, cegueebÛÙee mecemÙee nmele-KesUle mees[JeeÙeÛes, cegueebÛÙee menueeruee peeleerves npej jentve nceeueeheemetve Oece&ieg¤heÙeËleÛÙee Yetefcekeâe KegMeerves heej hee[eÙeÛes. HeâeojebÛÙee mJeÙebheekeâIejele mJeÙebheekeâer iewjnpej Demeuee lejer lÙeeÛeer GCeerJe les Yeemet ÅeeÙeÛes veenerle. mšspe yeebOeeÙeÛes, keâeÙe&›eâceeÛeer DeeKeCeer keâjeÙeÛes, heengCÙeebÛes mJeeiele keâjeÙeÛes, mšspe mees[JeeÙeÛes… DeMee Deveskeâ iees°eRkeâ[s yeejkeâeF&ves ue#e ÅeeÙeÛes. mJeÛÚleeie=neheemetve osJeIejeheÙeËle mJeÛÚlee mJele: heeneÙeÛes. MeeUsle, keâe@vJnWšceOÙes efkebâJee Oece&«eeceeceOÙes Yesšer osleevee les melele heeÙeer Ûeeuele peeÙeÛes. les meeOÙee meeÙekeâueÛesner Oeveer veJnles. cnCetveÛe ke=âle%e efJeÅeeLÙeeËveer lÙeebÛÙeemee"er Jeehejuesueer ‘keâeceOesvet’, ‘keâuheJe=#e’ ner efJeMes<eCes efkeâleer mecehe&keâ nesleer, les efometve Ùesles.
 Heâeojebvee yeeieeÙeleerÛeer DeefleMeÙe DeeJe[. ÛeÛe&ceOÙes jenleer Keesueer Deieoer meeOeermegOeer, hejbleg meceesjerue ie@uejerceOÙes efJeueeÙeleer iegueeyeebÛÙee kegbâ[Ÿee. iegueeyeeÛÙee Pee[euee Hetâue ueeieues keâer cees"Ÿee Deeveboeves les meebiele : ‘‘ceePÙee iegueeyeeÛÙee keâueceeJej megboj Hetâue Gceueues Deens.’’ MeeUsÛÙee meceesjerue Yeeieele osKeerue yeeie keâjCÙeele lÙeebveer ue#e Ieeleues. hejbleg iegueeyeeÛÙee yeeieshes#ee efJeÅeeLÙeeËÛeer yeeie HegâueJeeÙeÛes cees"s DeeJneve lÙeebveer mJeerkeâejues nesles DeeefCe les meeOÙe keâjCÙeeÛee OÙeeme Iesleuee neslee. DeeheuÙee ceeveJeer yeeiesceOÙes mebmkeâejeÛes KeleheeCeer Ieeuetve Heâeojebveer DemebKÙe DeeoMe& kegâšgbye-ØecegKe Je Gòece ie=efnCeer HegâueJeuÙee. lÙeeleerue Deveskeâ Oece&ieg¤, Oece&Yeefieveer, [e@keäšme&, FbefpeefveÙeme&, GÅeesieheleer Je meceepemesJekeâ Heâeoj Yeb[ejer ¢eebÛÙee pegvÙee Dee"JeCeeRvee GpeeUe osle lÙeebÛes ceenelcÙe ØepJeefuele keâjle Deensle.
 pÙee pÙee ef"keâeCeer Heâe. Yeb[ejer ¢eebveer DeeheuÙee keâeÙee&Ûes Deveceesue oeve kesâues les les ef"keâeCe lÙeebveer menpeielÙee Me=bieeefjle kesâues. pÙee pÙee ef"keâeCeeuee lÙeebÛÙee ÛejCeebÛee mheMe& Peeuee lÙee lÙee ef"keâeCeer lÙeebÛÙee ueeskeâefØeÙelesuee GOeeCeÛe Ùesle jeefnues. ueeskeâefØeÙelesÛee Megkeäuehe#e lÙeebÛÙee peerJeveeletve keâOeer ceeJeUueeÛe veener. cnCetveÛe Dejyeer mecegõeÛÙee GòeveÛÙee efkeâveeNÙeeJej peesheemeuesuÙee ¢ee ieesueyebo heeCeeroej ceeslÙeeÛeer peieele Jeelee& veener, Demeb cnCeCeb GefÛele "jCeej veener. hejbleg SJe{b cee$e cnCelee ÙesF&ue, keâer cegöece he[ÅeeDee[ jentve keâeÙe& keâjCÙeeÛee keâ"esj efve§eÙe lÙeebveer kesâuee vemelee, lej lÙeebÛÙee [esF&Jej keâesCeleb MeerjYet<eCe Demeleb, ns lÙeebÛÙeeMeer efvekeâšÛee mebyebOe DemeuesuÙee keâesCelÙeener ceglmeöŸeeves keâešskeâesjheCes meebefieleues Demeles.
 Heâe. Yeb[ejer 1982 ceOÙes meble Lee@ceme neÙemketâueceOetve efveJe=òe Peeues DeeefCe MeeUsÛee efvejeshe Iesleuee lees keâeÙeceÛeeÛe! ‘Deelee ÙesLes ceePeer iejpe veener. efpeLes peeF&ve efleLes Ke[keâeU peefceveerlener ceer megboj Hegâueyeeie HegâueJeerve’, ner efpeö Gjer yeeUietve heg{ÛÙee mesJeekeâeÙee&mee"er les efveIetve iesues.
 cee$e hejcesÕej lÙeebvee FlekeäÙee ueJekeâj lÙeeÛÙee mJeieeaÙe yeeiesleerue ceeUer yeveJeerue ¢eeÛeer keâesCeeueener cegUerÛe keâuhevee veJnleer. pevelesÛÙee ùoÙeele Heâe. Yeb[ejer ¢eebÛÙeeyeöue ØesceeÛes DeeefCe DeeojeÛes mLeeve Demeleevee, DeeÙeg<ÙeYej Deheej keâ° keâjCeeNÙee Heâefkeâjeuee 3 mehšWyej 1995 jespeer hejcesÕej peCet keâeÙe cnCeeues, ‘‘yeeyee, Heâej ßeceueeme, oceuee DemeMeerue. Deelee efÛejefJeßeebleer Ies!’’ DeeefCe Skeâ DeeoMe& Oece&ieg¤ keâeUeÛÙee he[ÅeeDee[ ueghle Peeues. lÙeebÛeer mce=leer oerhemlebYeeØeceeCes DeeheCee meJeeËvee ceeie&oMe&keâ "jeJeer. Heâeoj Yeb[ejer mesJeeefveJe=òe PeeuÙeeveblejner neÙemketâueÛÙee JÙeJemLeehevesceOÙes lÙeebÛee Jeejmee heg{s meg¤ "sJeCÙeele veJeerve ÙesCeeNÙee ØeeÛeeÙeeËvee Deecneb efMe#ekeâebÉejs Yejhetj meeneÙÙe ueeYeues.
 Jejerue mJeevegYeJeeÛes yeesue ceer Meyoyeæ ke⤠Mekeâues, keâejCe 1960 meeueer ceer meble Lee@ceme neÙemketâueceOÙes efJeÅeeefLe&veer cnCetve ØeJesMe kesâuee lesJneheemetve Heâe. Yeb[ejer ¢eebÛÙeeMeer ceePee heefjÛeÙe. ceePes GÛÛe efMe#eCe hetCe& PeeuÙeeJej 1974 ceOÙes menefMeef#ekeâe cnCetve meble Lee@ceme neÙemketâueceOÙes hegvne Skeâoe ceuee ¢ee mebleheg®<eeÛee menJeeme ueeYeuee. Skesâ efoJeMeer Heâeoj cnCeeues, ‘‘ce@[ce, Sce.S. keâje vee. Ûeškeâve nesTve peeF&ue.’’ leerve-Ûeej Je<eeËDeieesoj ceer MeeUsÛeer efJeÅeeefLe&veer nesleer, lejermegæe Heâeojebveer ceePÙeemee"er kesâuesuee ‘ce@[ce’ ne MeyoØeÙeesie ØeÛeb[ efJeveceülesÛes Åeeslekeâ nesles. les Meyo ceer Pesueues Je Sce.S.Ûeer heoJeer efceUefJeueer. lÙeeÛes ßesÙe ceer lÙeebveeÛe osT FefÛÚles. lÙeebÛes les Meyo Depetvener keâOeer keâOeer keâeveeceOÙes Iegceleele. SketâCe 31 Je<ex DeOÙeeheveeÛes ØeoerIe& mesJeekeâeÙe& efouÙeeveblejner Jeešles keâer keâener jentve lej iesues veener vee?
 "jeJeerkeâ keâeUeveblej Dee"JeCeer efJemce=leerle peeleele, ne ceeveJeer mJeYeeJe ue#eele Ieslee, Deecneb efMe#ekeâebvee Skeâ ØeMve Yes[meeJele neslee. lees cnCepes ieg®JeÙe& ef¡e. Heâeoj Yeb[ejer ¢eebÛes Skeâ cetle& mceejkeâ keâe Demet veÙes? Dee@keäšesyej 1997 ceOÙes lÙeeJesUÛes ØeeÛeeÙe& Heâe. ye@efhšmš ¢eebÛÙee ceOÙemLeerves ‘Heâe. yeve&[ Yeb[ejer cesceesefjÙeue ne@ue’ ¢ee veeJeeves mceejkeâ DemeeJes cnCetve MeeUsÛes JÙeJemLeehekeâ Heâe. SueeÙeme ef[kegâvne ¢eebÛÙee DeOÙe#elesKeeueer keâefcešer mLeeheve kesâueer. ¢ee keâefcešerceOÙes MeeUsÛes meJe& efMe#ekeâ, keâce&Ûeejer, ceepeer efJeÅeeLeea Je Oece&«eeceeleerue Øeefleef‰le JÙekeäleer neslÙee. hejbleg keâener keâejCeemleJe ne Øekeâuhe yejieUuee.
 veblej ØeeÛeeÙe& Heâe. pÙees Deeuces[e ¢eebÛÙee keâeUele ns mceejkeâ JneJes cnCetve lÙeebvee Deecner Øeeslmeeefnle kesâues. Hebâ[ GYeejCÙeemee"er les ceepeer efJeÅeeLÙeeËmeefnle Øeefleef‰le Je ßeerceble JÙekeäleer DeeefCe mebmLeebceOÙes mJele: efHeâjues. Deecner efMe#ekeâebveer leerve ieš keâ¤ve efpeLes efpeLes ceepeer efJeÅeeLeea Demeleerue lÙeebÛÙeeMeer mebheke&â meeOeCÙeemee"er mebOÙeekeâeUer meele les one JeepesheÙeËle melele Skeâ ceefnvee efHeâ¤ve meeb[esj, ÛegUCes, YegF&ieeJe, efiejerpe, cemexme ner ieeJes heeÙeeKeeueer Ieeuetve cees"e Hebâ[ GYeejuee. Deecnebmeesyele ØeeÛeeÙe& efkebâJee meeneÙÙekeâ Oece&ieg¤ DemeeÙeÛes. jcesoer Oece&«eeceeleerue efJeÅeeLÙeeËMeer ceer mJele: mebheke&â meeOetve cees"e Hebâ[ ieesUe kesâuee. efJeÅeeLeea, efMe#ekeâ, efMe#ekesâlej keâce&Ûeejer, ØeeÛeeÙe&, JÙeJemLeehekeâ, ceepeer efJeÅeeLeea, Øeefleef‰le JÙekeäleer, meefceleerÛes meomÙe ¢ee meJeeËÛÙee menkeâeÙee&ves 2005 ceOÙes Skeâe ØeMemle meYeeie=neÛeer Jeemlet GYeer jeefnueer. lÙeemee"er ØeeÛeeÙe& Heâe. pÙees Deeuces[e ¢eebveer ØeÛeb[ heefjßece Iesleues.
 iesueer 19 Je<ex oef#eCe JemeF&ÛÙee ceOÙeeJej cnCepes osJeleueeJe ÙesLes efmLele Demeuesuee meoj ne@ue ueeskeâebvee Oeeefce&keâ lemesÛe efJeefJeOe keâeÙe&›eâce DeeÙeesefpele keâjCÙeemee"er meesÙeermkeâj he[le Deens. ¢ee cetle& mceejkeâeÛÙee ceeOÙeceeletve ef¡e. Heâe. yeve&[ Yeb[ejer ¢eebÛÙee lÙeeieceÙe mce=leer GpeUle jenleele, ns heentve ceveeuee cees"s meceeOeeve Jeešles. mesJeeefveJe=òe nesleevee ceePee MeeUsleerue efvejeshe meceejbYeeÛee keâeÙe&›eâce megæe Heâe. Yeb[ejer ne@ueceOetveÛe heej he[uee, ¢eeÛee ceuee jemle DeefYeceeve Jeešlees.
  – ßeerceleer ueeruee yeeLeexue [eÙeme, efoIee, jcesoer
 
 2. JešJe=#eeÛÙee meeJeueerle…
 1935-40 Ûee lees keâeU neslee. osMeYejeceOÙes efMe#eCeeÛes Jeejs Jeent ueeieues nesles. nUtnUt keâe nesF&vee, ueeskeâebvee efMe#eCeeÛes cenòJe mecepeeÙeuee ueeieueb nesleb. JemeF& Oece&Øeebleele osKeerue MeeUe meg¤ nesle neslÙee. veboeKeeueuee 1939meeueer js.cee@efvme. ceW[erme ¢eebveer meWš peesmesHeâ ceje"er MeeUe meg¤ kesâueer nesleer. meg®Jeeleeruee efMe#eCeeÛÙee yeeyeleerle Goemeerve DeeefCe Deveglmeener Demeuesues ueeskeâ js.cee@efvme. jsceb[ ceW[erme ¢eebÛÙee DeLekeâ ØeÙelveebveer DeeefCe efÛekeâešerves efMe#eCeekeâ[s Skeâe efvejeàÙee vepejsves heent ueeieues nesles. Mesleeruee DeeefCe Iejkeâeceeuee GheÙeesieer he[Ceejer cegues MeeUsle hee"Jetve, ceoleerÛee Skeâ DeeÙelee nele ieceeJeCÙeemee"er Heâejmes Glmegkeâ vemeuesues heeuekeâ nUtnUt cegueebvee MeeUsle hee"efJeCÙeemee"er jepeer nesle nesles. hešeJejÛeer mebKÙee Jee{le nesleer. MeeUe Deelee meeleJeerÛÙee Jeiee&heÙeËle heesnesÛeueer nesleer. Deelee Kejer iejpe nesleer, leer MeeUsÛÙee ¢ee Øeieleeruee DeeCeKeer ieleer osCÙeeÛeer DeeefCe efMe#eCeeÛÙee ¢ee Jee{lÙee jesheeuee KeleheeCeer Ieeuele, lÙeeÛeer efveiejeCeer keâjle les keâeUpeerhetJe&keâ Jee{efJeCÙeeÛeer.
 les 1954 meeue nesleb. veboeKeeueÛÙee Mew#eefCekeâ JeešÛeeueerÛÙee Feflenemeeleerue DeefleMeÙe cenòJeeÛeb Je<e&. veboeKeeue ÛeÛe&ceOÙes Skeâe veJeerve meeneÙÙekeâ Oece&ieg¤bÛeer vesceCetkeâ Peeueer. meeOeejCe MejerjÙe°erÛes, Dees"ebJej efceefMkeâue nemÙe. ¢ee Oece&ieg¤bÛeb veeJe nesleb, Heâe. yeve&[ Yeb[ejer. lÙeebÛÙee meeOÙee JÙeefkeäleceòJeeÛeer FlejebJej Úehe efkebâJee ØeYeeJe he[CÙeemeejKes keâener peeCeJele veJnles. lÙeeJesUÛes veboeKeeue ÛeÛe&Ûes ØecegKe Oece&ieg¤ cee@efvme. mesyesmšerÙeve JeePe ¢eebveer Heâe. Yeb[ejer ¢eebÛÙeekeâ[s meble peesmesHeâ ceje"er MeeUsÛeer peyeeyeoejer meesheJeueer DeeefCe ceie KeNÙee DeLee&ves ¢ee MeeUsÛÙee ¤heeves Jee{CeeNÙee efMe#eCeeÛÙee jeshešŸeeÛeer keâeUpeer IesCeeje, efveiee jeKeCeeje ceeUer efceUeuee.
 Deeheues ØeeLeefcekeâ efMe#eCe DeeheuÙee pevceieeJeer hetCe& keâ¤ve heg{erue efMe#eCeemee"er Heâe. Yeb[ejer ¢eebveer heehe[er, JemeF& ÙesLes Lee@ceme ye@efhšmše neÙemketâueceOÙes ØeJesMe Iesleuee. ¢ee keâeUele les jcesoer ÙesLes Heâe. efHeâueerhe ef[kegâvne ¢eebÛÙee Iejer jeneÙeÛes. Heâe. efHeâueerhe ef[kegâvne ¢eebÛee Oeeefce&keâ menJeeme DeeefCe Heâe. Yeb[ejer ¢eebÛÙeele Ghepele Demeuesueer Oece&keâeÙee&Ûeer DeeJe[ ¢eecegUs lÙeebÛeer JeešÛeeue F&Õejer heeÛeejCeeÛÙee efoMesves meg¤ Peeueer. 1943 meeueer les ce@efš^keâ GòeerCe& Peeues; heCe Deblece&veeletve Ssketâ ÙesCeejer heeÛeejCeeÛeer nekeâ lÙeebvee mJemLe yemet osle veJnleer. ceie DeeCeKeer keâesCeleener efJeÛeej ve keâjlee lÙeebveer hejsue ÙesLeerue mesefcevejerle ØeJesMe Iesleuee. mesefcevejerceOÙes efMe#eCe meg¤ Demeleevee, veboeKeeue ÙesLes Skeâ Je<ee&ÛÙee efjpevmeermee"er lÙeebÛeer vesceCetkeâ Peeueer nesleer. lÙeeJesUer les yeÇoj nesles. 1947-48 ns Skeâ Je<e& lÙeebveer meble peesmesHeâ ceje"er MeeUsceOÙes efMe#eCeoeveeÛes keâeÙe& kesâues.
 Heâeoj PeeuÙeeveblej lÙeebÛeer heefnueer vesceCetkeâ meeneÙÙekeâ Oece&ieg¤ cnCetve veboeKeeue ÛeÛe&ceOÙes Peeueer. Heâe. Yeb[ejer ¢eebveer MeeUsÛeer met$es neleele Iesleueer DeeefCe MeeUsÛÙee owvebefove keâejYeejeceOÙes Heâjkeâ peeCeJet ueeieuee. meg®Jeeleeruee Deieoer meeOee Je iejerye efomeCeeNÙee lÙeebÛÙee JÙeefkeäleceòJeeceOeerue DeveskeâefJeOe hewuet ueeskeâebvee efomet ueeieues. iejerye DeeefCe meeceevÙe JeešCeejer ner JÙekeäleer MeeUsÛÙee DeeefCe efMe#eCeeÛÙee yeeyeleerle DeefleMeÙe keâ"esj DeeefCe efMemleefØeÙe Deens, ns efJeÅeeLÙeeËÛÙee, efMe#ekeâebÛÙee DeeefCe heeuekeâebÛÙee ueJekeâjÛe OÙeeveele ÙeeÙeuee ueeieueb DeeefCe ¢ee meJeeËÛee Dehesef#ele Demee heefjCeece MeeUsÛÙee Mew#eefCekeâ JeešÛeeueerle efomet ueeieuee.
 veboeKeeue MeeUsÛee DeeJeekeâe lemee Kethe cees"e. ieeme, JeeIeesueer, GcejeUs, veeveYeeš, yeesUeRpe, jepees[er les Deieoer DeeieeMeer-Devee&Ueheemetve cegueb veboeKeeueÛÙee MeeUsle ÙeeÙeÛeer. Heâe. Yeb[ejer ¢eebÛÙee keâejefkeâoeaceOÙes MeeUsÛee ueewefkeâkeâ MeemekeâerÙe keâeÙee&ueÙeele DeeefCe DeemeheemeÛÙee heefjmejeceOÙes Jee{t ueeieuee. MeeUsÛes cegUeJeuesues jeshe Deelee Ûeebieues peesj Oe¤ ueeieues.
 1957-58ceOÙes Heâe. Yeb[ejer ¢eebÛÙee DeLekeâ ØeÙelveebveer MeeUsle Dee"Jeer DeeefCe veJeJeerÛes Jeie& meg¤ Peeues. Deelee Øeleer#ee nesleer leer oneJeer DeeefCe DekeâjeJeerÛÙee Jeiee&mee"er MeemekeâerÙe hejJeeveieerÛeer. lÙeemee"er lÙeeJesUÛes MeeUsÛes ØeeÛeeÙe& Heâe. je@me HeâveeË[erme DeeefCe mJele: Heâe. Yeb[ejer ¢eebÛes DeefJejle ØeÙelve meg¤Ûe nesles. DeKesj lÙeebÛÙee ØeÙelveebvee ÙeMe Deeues DeeefCe MeeUsuee oneJeer DeeefCe DekeâjeJeerÛÙee Jeiee&mee"er MeemekeâerÙe mebceleer efceUeueer. lÙeeJesUer Heâe. je@me HeâveeË[erme DeeefCe Heâe. Yeb[ejer ¢eebvee Peeuesuee Deevebo kesâJeU DeJeCe&veerÙe neslee.
 1958-59 meeueer veboeKeeueÛÙee MeeUsÛeer ce@efš^keâ (Sme.Sme.meer.) Ûeer heefnueer ye@Ûe hejer#esuee yemeueer. efJeMes<e cnCepes ¢ee ye@ÛeceOÙes efJeÅeeLÙeeËyejesyej Ûeej efMe#ekeâosKeerue hejer#esuee yemeues nesles. ¢ee ØeLece ye@ÛeÛee efvekeâeue 75³ ueeieuee neslee. MeeUsÛes ns ÙeMe meieàÙeebÛeeÛe ng¤he Jee{efJeCeejb nesleb.
 1954-1958 Demee Deeheuee veboeKeeueÛee keâeÙe&keâeue hetCe& keâ¤ve Heâe. Yeb[ejer ¢eebveer keâener Je<ex cegbyeF&ceOÙes Jeekeâesuee DeeefCe kegâueeyee ÙesLes keâeÙe& kesâues. lÙee ojcÙeeve Heâeojebveer mJele:Ûeb yeer.S. DeeefCe yeer.S[.Ûeb efMe#eCe hetCe& kesâueb. KeNÙee efMe#ekeâeuee Deeheueer efMekeâCÙeeÛeer DeeefCe efMe#eCeeÛeer Tceea mJemLe yemet osle veener nsÛe Kejs.
 veboeKeeueÛÙee ceeleerÛeb megowJe cnCetve hegvne Skeâoe Heâe. Yeb[ejer ¢eebÛeer vesceCetkeâ veboeKeeue Oece&«eeceele Peeueer. meeue nesleb 1965. meble peesmesHeâ neÙemketâueÛes ØeeÛeeÙe& cnCetve lÙeebÛeer vesceCetkeâ Peeueer. 1965 les 1974 ner HeâeojebÛeer veboeKeeueÛeer ogmejer keâejkeâero&. heefnuÙee keâejefkeâoeaceOÙes lÙeebveer peveceevemeele Mew#eefCekeâ DeeJe[erÛeer heeÙeeYejCeer kesâueer nesleer. lÙeeÛe Yekeäkeâce DeMee heeÙeeYejCeerJej lÙeebveer DeeheuÙee ogmeNÙee keâejefkeâoeaceOÙes cepeyetle FÛÚeMekeäleerÛeer Fceejle GYeejCÙeeÛeb keâece kesâueb.
 Heâe. Yeb[ejer ¢eebÛeb JÙeefkeäleceòJe Jej JeCe&ve kesâuÙeeØeceeCes Deieoer meeOeb. jenCeer SJe{er meeOeer keâer SKeeoe veJeKee ceeCetme meceesj Deeuee lej ner JÙekeäleer ØeeÛeeÙe& Deens, ¢eeJej lÙeeÛee efJeÕeeme yemeCes keâ"erCe. ¢ee yeeyeleerle Skeâ efkeâmmee meebefieleuee peelees. lÙeeJesUer peUieeJeceOeerue Skeâ veJeerve efMe#ekeâ veboeKeeue MeeUsle ®pet nesCÙeemee"er Deeues nesles. MeeUsÛÙee DeeJeejele ØeJesMe keâjleeÛe lÙeebvee MeeUsÛÙee yeeiesle keâesCeerlejer ceeCetme keâece keâjle Demeleevee efomeuee. Keekeâer neHeâ he@vš, Debieele pegveb yeefveÙeve, Ieeceeves efYepeuesueb. lÙee efMe#ekeâebveer yeeiesle keâece keâjCeeNÙee ceeCemeekeâ[s ØeeÛeeÙe& kegâ"s Yesšleerue cnCetve ÛeewkeâMeer kesâueer. lÙee ceeCemeeves Dee@efHeâmekeâ[s yeesš oeKeJele lesLes peeTve LeebyeeÙeuee meebefieleueb. les efMe#ekeâ iesues DeeefCe Dee@efHeâmeÛÙee yeensjÛÙee yeekeâeJej yemeues. Dee@efHeâmeceOÙes keâesCeer efomele veJnleb. Lees[ŸeeÛe JesUele lÙeebvee Skeâ Heâeoj Dee@efHeâmeÛÙee efoMesves Ùesleevee efomeues. efkeâjkeâesU MejerjÙe°er DeeefCe GbÛeerves yesleeÛesÛe. peJeU ÙesleeÛe Heâeojebveer nmele lÙeebÛÙeekeâ[s heeefnues DeeefCe neleevesÛe lÙeebvee DeeheuÙeeyejesyej ÙesCÙeeÛeer KetCe kesâueer. Heâeoj Deele peeTve DeeheuÙee KegÛeeaJej yemeues. lÙee efMe#ekeâebvee Dee§eÙee&Ûee OekeäkeâeÛe yemeuee neslee. ceIeeMeer pÙeeuee les ceeUer mecepeues nesles lees ceeCetme cnCepes MeeUsÛes ØeeÛeeÙe& nesles.
 veboeKeeue DeeefCe meeb[esj ¢ee HeâeojebÛÙee oesve keâce&Yetceer. ¢ee oesvner ef"keâeCeer Heâeojebveer Mew#eefCekeâ #es$eele DelÙeble YejerJe DeMeer keâeceefiejer kesâueer. npeejes cegueebÛes YeefJe<Ùe Ie[efJeues. npeejes megmebmkeâejer ceves leÙeej kesâueer DeeefCe efvekeâeshe, efvece&U DeMee meceepeefveefce&leerceOÙes DeefleMeÙe ceesueeÛee Demee Jeeše GÛeueuee. cnCetveÛe lÙeebÛÙee neleeKeeuetve iesuesues efJeÅeeLeea lÙeebÛeer vesnceerÛe DeefleMeÙe Deeojeves DeeefCe DeelceerÙelesves Dee"JeCe keâe{leele.
 Heâe. Yeb[ejer meg®Jeeleeruee Kethe keâ"esj JeešeÙeÛes. lÙeebÛeer keâ[keâ efMemle Kethe $eemeoeÙekeâ JeešeÙeÛeer. heCe heg{s YeefJeleJÙeele peeCeJeeÙeÛeb, lÙeebÛÙee ¢ee neleeleerue Ú[erves DeeefCe keâ[keâ efMemleerves DeeceÛÙee peerJeveeuee ÙeesiÙe efoMee efoueer. Deecner Ie[le iesuees. Heâe. Yeb[ejer ¢eebÛeb JÙeefkeäleceòJe peCet SKeeÅee HeâCemeemeejKeb yeens¤ve keâešsjer heCe Deeletve cee$e ceOegj, iees[ Demes iejs Demeuesues. efMemleermee"er pÙee neleeves les mekeâeUer keâ"esjheCes Ú[er ÛeeueJeeÙeÛes leesÛe nele mebOÙeekeâeUer lÙee cegueeÛÙee hee"erJe¤ve efHeâjJeuee peeF&. mekeâeUer pÙee efpeYesves keâ"esj Meyo GÛÛeejues peeÙeÛes, lÙeeÛe efpeYesves mebOÙeekeâeUer efJeveesoer DeeefCe ceeÙesÛes Meyo cegueebÛÙee keâeveeJej he[le. ne lÙeebÛee mJeYeeJe meieàÙeebveeÛe Deeheuebmeb keâ¤ve IesF&.
 Heâeojebvee Deecner keâOeerÛe keâesCeleb Jeenve ÛeeueJeleevee heeefnueb veener. Deieoer meeÙekeâueosKeerue. lÙeebÛeer heeÙeheeršÛe meg¤ DemeeÙeÛeer. les meJe& ueeskeâebceOÙes Deieoer menpe efcemeUle. cegueebvee DeeefCe lÙeebÛÙee heeuekeâebvee veeJeeefveMeer DeeefCe ieeJeeefveMeer DeesUKele. lÙeecegUs efJeÅeeLeea DeeefCe heeuekeâ meieàÙeebveeÛe les Deeheues Jeešle. lÙeebÛÙeeefJe<eÙeer Skeâ DeeheuesheCeeÛeer YeeJevee lÙeebÛÙee menJeemeele ÙesCeeNÙee meieàÙeebÛÙee ceveele DeeheesDeehe efvecee&Ce nesF&. Heâeojebvee ØeefmeæerÛee nJÙeeme veJnlee. Øeefmeæer heje*ddcegKe nesles les. efve:mJeeLeeaheCes DeeefCe efvejhes#elesves DeeheCe Deeheueb keâece keâjle jeneJeb, Demee lÙeebÛee mJeYeeJe.
 lÙeekeâeUer ÛeÛe&Ûeer, MeeUsÛeer DeeefCe SketâCeÛe meceepeeÛeer DeeefLe&keâ heefjefmLeleer yesleeÛeerÛe nesleer. lÙeecegUs GheueyOe DemeuesuÙee meeOevemeeceg«eeRÛee DeeefCe efveOeerÛee Jeehej keâeškeâmejerves Deieoer ÙeesiÙe DeeefCe DeeJeMÙekeâ keâejCeemee"er keâjCÙeekeâ[s Heâe. Yeb[ejer ¢eebÛee keâue DemeeÙeÛee. Deveskeâ MeeuesÙe DeeefCe Mew#eefCekeâ Ghe›eâce lÙeebveer DeefleMeÙe ÙeMemJeerheCes jeyeJetve Iesleues.
 Heâe. Yeb[ejer ns pemes Skeâ efMe#ekeâ nesles, lemesÛe les Skeâ ßeæeJeeve ef¡emleer Oece&ieg¤ osKeerue nesles. DeeheuÙee efJeÅeeLÙeeËmee"er efMe#eCeeÛeer keâeme Oejleevee lÙeebÛÙee ßeæeyeebOeCeerceOÙes keâesCeleerner keâmej jenCeej veener, ¢eeÛeer les keâše#eeves keâeUpeer Iesle. Heâe. Yeb[ejer ns Skeâ Gòece jlve heejKeer nesles. DeeheuÙee efJeÅeeLÙeeËÛee keâue DeeefCe kegâJele DeÛetkeâ nsjCÙeeÛeer efJeue#eCe DeMeer Ghepele #ecelee lÙeebÛÙeele nesleer. lÙeecegUsÛe les lÙeebvee ÙeesiÙe ceeie&oMe&ve ke⤠Mekeâle. SKeeÅee efJeÅeeLÙee&Ûee Oeeefce&keâ Dees{e lÙeebÛÙee ue#eele Deeuee keâer les lÙeeÛÙee keâUle vekeâUle lÙeeuee ceeie&oMe&ve keâjeÙeuee meg®Jeele keâjerle. lÙeebveer nsjuesues Demes Deveskeâ leejs Deepe mebhetCe& peieeÛÙee Oeeefce&keâ DeJekeâeMeele lespeeves Ûecekeâle Deensle. Deeheues DeeojCeerÙe DeeÛe&efyeMehe js.([e@.) Hesâefuekeäme ceÛÙee[es, ns Heâe. Yeb[ejer ¢eebÛesÛe efJeÅeeLeea.
 Heâe. Yeb[ejer ¢eebveer 1965 meeueer veboeKeeue ÙesLes mLeeheve kesâuesuÙee ceepeer efJeÅeeLeea mebIeeÛeer efmeuJnj pÙegefyeueer, 02 Dee@keäšesyej, 1990 jespeer veboeKeeue ÙesLes meepejer Peeueer. lÙeeJesUer DeeheuÙee DeOÙe#eerÙe Yee<eCeele Heâe. Yeb[ejer ¢eebveer MeeUsÛÙee ceepeer efJeÅeeLÙeeËvee, mJele: heg{ekeâej IesTve efmeefveÙej keâe@uespe meg¤ keâjCÙeeÛeb DeeJeenve kesâueb, ns Demeb DeeJeenve keâjCÙeeceeies Heâe. Yeb[ejer ¢eebÛee otjoMeeaheCee Deieoer mhe°heCes peeCeJelees. lÙeebvee keâUtve Ûegkeâues nesles, ¢eeheg{s DeMee keâeceemee"er ÛeÛe&Jej DeeefCe Oece&ieg¤bJej peemle keâeU DeJeuebyetve jenlee ÙesCeej veener. Heâe. Yeb[ejer ¢eebÛee Meyo lÙeebÛÙee efJeÅeeLÙeeËveer osKeerue Keeueer he[t efouee veener. lÙeebÛÙee DeeJeenveeuee Øeeflemeeo osle 1993 meeueer ‘%eeveoerhe ceb[Ue’Ûeer mLeehevee Peeueer DeeefCe 1995 meeueer keâuee DeeefCe JeeCeerpÙe ceneefJeÅeeueÙe meg¤ Peeues. DeeheuÙee ieg¤bvee lÙeebÛÙee efØeÙe efMe<Ùeebveer efouesueer ner peCet ieg®oef#eCeeÛe nesleer. ogozJeeves, ns heenCÙeemee"er Heâe.Yeb[ejer nÙeele veJnles. Deepe lÙeebÛÙee efoJÙe mce=leeRvee GpeeUe osCeejer keâe@uespeÛeer ner YeJÙe Jeemlet jepees[er ÙesLes efoceeKeele GYeer Deens.
 Heâeojebvee lÙeebÛÙee keâeÙe&keâeUele efJeÅeeLeea DeeefCe heeuekeâ, DeMee oesIeebveener efMekeâJeeJeb ueeieueb. efJeÅeeLÙeeËvee lÙeebÛeb ØeceeCe efMe#eCe DeeefCe heeuekeâebvee lÙeebveer DeeheuÙee cegueebvee keâe efMekeâJeeJeb, MeeUsle keâe hee"JeeJeb, ¢eeefJe<eÙeer efMe#eCe. keâejCe lÙeeJesUer heeuekeâebceOÙes efMe#eCeeefJe<eÙeer nJeer lesJe{er peeie¤keâlee veJnleer. HeâeojebÛÙee otj°erle cee$e Deieoer "UkeâheCes peeCeJele nesles, ‘‘Deeheueer cegueb efMekeâleerue lejÛe efškeâleerue’’. DevÙeLee ¢eebÛeb DeeefCe heÙee&Ùeeves meceepeeÛeb YeefJeleJÙe DebOeejuesueb Demesue. cnCetveÛe lÙeebveer heeuekeâebvee leelhegjlÙee DeeefLe&keâ ueeYeeÛÙee ceesnele ve he[lee cegueebÛÙee GppJeue YeefJe<ÙeeÛee efJeÛeej keâjCÙeemee"er ØeJe=òe kesâueb. lÙeebÛee ne õ°sheCee efkeâleer DeÛetkeâ neslee, ns Deepe DeeheCe DevegYeJele Deenesle.
 Heâe. Yeb[ejer ¢eebveer veboeKeeueÛÙee Mew#eefCekeâ #es$eele kesâuesueb keâeÙe& KejesKejÛe DelegueveerÙe Deens. Kejb cnCepes lÙeebÛeb peerJeve ns Skeâe keâce&ÙeesiÙeeÛeb peerJeve. peerJeveYej les Deeheues keâce& efveYeeJele jeefnues. keâesCelÙeener HeâUeÛeer, ceeve-mevceeveeÛeer Dehes#ee ve yeeUielee. hesjCeeje pemee hesjle peelees lemes Heâe. Yeb[ejer Heâkeäle hesjle jeefnues Deeheues efJeÛeej, Deeheues DeeÛeej, Deeheues mebmkeâej. lÙeebÛeer Â{ ef¡emleer ßeæe nesleer, keâener yeer megheerkeâ peefceveerle vekeäkeâerÛe he[sue DeeefCe lemebÛe Peeueb. veboeKeeueÛÙee megheerkeâ peefceveerle Heâeojebveer hesjuesuÙee efyeÙeebvee keâeWYe Hegâšues. heeueJeer Hegâšueer. HeâeojebÛÙee keâ[keâ efMemleerÛÙee kegbâheCeeceOÙes ner jeshes megjef#eleheCes Jee{le iesueer. HeâeojebÛÙee ØesceU mheMee&ves leer yenjle iesueer. Deepe DeeheCe Heâeojebveer hesjuesuÙee ¢ee efyeÙeebvee MebYej heš veJns, npeejheš heerkeâ DeeuÙeeÛeb DevegYeJele Deenesle.
 2024 ns Je<e& Heâe. Yeb[ejer ¢eebÛeb ‘pevceMeleeyoer Je<e&’ cnCetve meepejs nesle Deens. Heâe. Yeb[ejer ¢eebÛeb keâeÙece mJe¤heer mceejkeâ, lÙeebÛÙee neleeKeeuetve iesuesuÙee npeejes efJeÅeeLÙeeËÛÙee Deble:keâjCeele, Deieoer KeesueJej keâesjueb iesueb Deens. heCe ÙeslÙee keâener Je<eeËle ner efhe{erosKeerue Demlebiele nesF&ue DeeefCe lÙeeyejesyej lÙeebÛÙee Deble:keâjCeeleerue HeâeojebÛeer ner mceejkesâ megæe heg{ÛÙee efhe{eruee Heâe. yeve&[ Yeb[ejer ¢ee keâce&Ùeesieer efMe#eCe cen<eeaÛeb JeCe&ve keâesCe keâjerue? lÙeebÛeb DeeoMe&Jele peieCeb, ueeskeâebmee"er efPepeCeb heg{ÛÙee efhe{eruee keâesCe meebiesue?
 ØeYet ef¡emleeÛes yejsÛe efMe<Ùe ns mecegõeÛÙee peJeUerkeâerÛes, ceemesceejer keâjCeejs… Heâe. Yeb[ejer ¢eebÛee osKeerue pevce ceemesceejer keâjCeeNÙee kegâšgbyeeleerue. lÙeecegUsÛe Demeb JeešeÙeÛeb, lÙeebÛÙeekeâ[s peCet keâener ØeYet ÙesMetÛÙee SKeeÅee efMe<ÙeeÛee Jeejmee Ûeeuele Deeuee DemeeJee. efkebâyengvee ØeYetvesÛe lÙeebvee oesve npeej Je<eeËveblej Deeheuee Øesef<ele cnCetve ¢ee YetleueeJej hee"efJeues DemeeJes… ceemes hekeâ[CÙeemee"er veJns; lej ceeCemes hekeâ[CÙeemee"er…
  – De@ueskeäme ceÛÙee[es, veboeKeeue
 3. hejcesÕejeÛee veceü mesJekeâ
 Heâe.yeve&[ Yeb[ejer ¢eebveer veboeKeeue, meeb[esj, Jeekeâesuee, kegâueeyee, kegâuee& Je YeeFËoj ¢ee Oece&«eeceebletve lÙeebveer 41 Je<ex heeUkeâerÙe keâeÙe& kesâues Demeues lejer, lÙeebÛeer keâce&Yetceer ØeecegKÙeeves veboeKeeue Je meeb[esj nerÛe jeefnueer. DelÙeble meeOeer jeneCeer, efJeveceü JeeieCes, ce=ot yeesueCes, me[heeleU MejerjÙe°er Je Jeecevecetleea Demeuesues Heâe.Yeb[ejer ¢eebÛes les YejYej ueieyeieerves ÛeeueCes Deepener SKeeÅee ÛeueefÛe$eeØeceeCes [esàÙeebmeceesj GYes jeneles.
 lÙeebÛÙeeMeer ceePeer heefnueer Yesš meble Lee@ceme neÙemketâue, osJeleueeJe ÙesLes 1962 meeueer Dee"JeerÛÙee Jeiee&le Peeueer. neÙemketâueÛÙee efØeefvmeheueheoer Demeleeveener lÙeebveer ÛeÛe&ÛÙee keâeÙee&uee vesnceerÛe ØeeOeevÙe efoues. Deeheues heeUkeâerÙe keâeÙe& keâjleevee Jeefj‰ebMeer Skeâefve‰lee Je lÙeebÛÙee DeeosMeebÛes heeueve ¢eeJej lÙeebveer Yej efouee. ojjespe meeÙebkeâeUer MeeUsÛÙee JÙeeheeletve ceeskeâUs PeeuÙeeJej Oece&«eeceebleerue ieeJeele heeÙeer efHeâjCÙeeÛee efMejmlee lÙeebveer Debieerkeâejuee Je lÙeele keâOeer Keb[ he[uee veener.
 ÛeÛe&ceOeerue Oeeefce&keâ efJeOeer meepejs keâjerle Demeleevee lÙeebÛÙee efveJeememLeeveeleerue keâeces les mJele: keâjerle. Øemebieer Pee[tner neleele Iesle. Flej Oece&ieg¤ vemeues lejer les keâeceemee"er Jeeš henele Leebyele vemele. heefJe$e efcemmee meepejer keâjleevee efJeMes<ele: leòJeheeuešeJesUer levceÙelesves Skeâ¤he nesTve peCet ØeYet ÙesMet ef¡emle JesoerJej mJele: DeJelejues Deensle, DeMee DeefYeefveJesMeeves efJeOeerle mecejme nesle DemeuÙeeÛes YeeefJekeâebvee peeCeJele Demes. lÙeebÛeer ØeJeÛeves F&Me%eeve Je leòJe%eeveeves heefjhetCe& Demele. meeOÙee meeshÙee Yee<esle lÙee lÙee efoJemeeÛes efÛebleve meJe&meeceevÙe YeeefJekeâebheÙeËle heesnÛeefJeCÙeele lÙeebÛee neleKeb[e neslee. lees Deveceesue "sJee ogozJeeves DeeheuÙeeuee OJeefvecegefõle keâ¤ve peleve keâ¤ve "sJelee Deeuee veener, ¢eeÛeer Deelee Keble Jeešles.
 1975 les 1995 heÙeËle kegâšgbye yeebOeCeer ne efJe<eÙe Oece&«eece heeleUerJej ÛeÛexle veJnlee. cee$e Heâe.Yeb[ejer ¢eebÛee Oece&«eeceeÛee mece«e DeYÙeeme, meelelÙehetCe& kegâšgbye Yesšer, YeeefJekeâebMeer oeb[iee mebheke&â ¢eebÉejs ØelÙeskeâ kegâšgbyeeÛeer FlLebYetle ceeefnleer Heâeojebvee Demes. kegâšgbyeeÛeer Dees{eleeCe, ogjeJee, OegmeHegâme lÙeebvee lJeefjle peeCeJes. mebyebefOeleebvee yeesueeJetve, Øemebieer Iejer Yesšer osTve les mJele: ogjeJee otj keâjerle. ieeJeebleerue lebšs meeceesheÛeejeves mees[Jeerle. lÙeebÛÙee GheefmLeleeruee Je Meyoeuee efkebâcele nesleer. ueeskeâ lÙeebÛÙee MeyoebÛee ceeve "sJeerle.
 Heâeojebvee he@jerMe efØemš nesCÙeeÛeer FÛÚe keâOeerÛe veJnleer. les nesles keâce&Ùeesieer! js.Heâe.leJeejerme ¢eebÛÙee ce=lÙetveblej Jeefj‰ebÛÙee Dee%esvegmeej lÙeebveer he@jerMe efØemšÛeer peyeeyeoejer mJeerkeâejueer. ØecegKe Oece&ieg¤ cnCetve keâeÙe& keâjleevee les meJe& meeneÙÙekeâ Oece&ieg¤bÛÙee mebceleerves peyeeyeoeNÙee efveef§ele keâjerle. meeneÙÙekeâ Oece&ieg¤ DevÙe keâeÙee&le JÙemle Demeuesues Dee{Uues; lej mJele: les keâece efJeveele›eâej hetCe& keâjerle. meJe& meeneÙÙekeâ Oece&ieg¤bvee lÙeebveer efhele=leguÙe Øesceeves JeeieefJeues. meeneÙÙekeâ Oece&ieg¤bmee"er les ØesjCeemLeeve Je 'Father figure' nesles. heefjmejeleerue efnbot yeebOeJeebMeerner lÙeebÛes Gòece mebyebOe nesles. meble Lee@ceme neÙemketâueÛes efØeefvmeheue Je ÛeÛe&Ûes ØecegKe Oece&ieg¤ Demeleevee JeemeUF&, osJeleueeJe Deeoer efnbogyengue ieeJeele les kegâšgbye Yesšermee"er peele. ieewjer-ieCeheleer, efoJeeUer Deeoer meCeeble DeeJepet&ve meeceerue nesle. osJeleueeJe ÙesLeerue (kewâ.) njerYeeT Jele&keâ Je lÙeebÛÙee kegâšgbyeerÙeebmen lÙeebÛes Ieefve‰ mebyebOe nesles.
 neÙemketâueceOÙes SKeeoe efMe#ekeâ iewjnpej Demeuee lej Heâeoj mJele: Jeiee&Jej ÙesTve mebyebefOele efMe#ekeâeÛee efJe<eÙe lesJe{ŸeeÛe keâewMeuÙeeves efMekeâJeerle. ceuee Dee"Jeles, 1965 ÛÙee Sme.Sme.meer efJeÅeeLÙeeËmee"er ieefCele efJe<eÙeele ØeeJeerCÙe DemeCeeNÙee 25 efJeÅeeLÙeeËmee"er GÛÛe ieefCele efyepeieefCele Je Yetefceleer Demes oesve Yeeie Demeuesuee efvejeUe efJe<eÙe lÙeebveer DeeCeuee. lep%e efMe#ekeâ GheueyOe ve PeeuÙeeves mJele: lees efJe<eÙe Glke=â°heCes efMekeâJeuee, kesâJeU efJeÅeeLÙeeËvee DeefOekeâ iegCe efceUeJesle cnCetve!
 DeMee ¢ee efMe#eCeefØeÙe, keâce&Ùeesieer HeâeojebÛee efJeÅeeLeea nesCÙeeÛes meodYeeiÙe ceuee ueeYeues. lÙeebÛÙee mce=leerme ceePes efJeveceü DeefYeJeeove!
  – efjÛe[& ceeMe&ue hejsje, ceefme&me